Tầm quan trọng của cảm xúc và cách làm chủ cảm xúc hiệu quả

10% cuộc đời của mỗi người là những gì xảy đến với bạn, còn 90% còn lại là phản ứng của bạn đối với những chuyện xảy ra đó. Bản chất sự việc là bất biến, duy chỉ có một điều chúng ta có thể thay đổi được chính là thay đổi suy nghĩ, cách nhìn nhận của bản thân đối với sự việc đó theo chiều hướng tích cực. Hơn nữa, chỉ số IQ chỉ chiếm 25% trong sự thành đạt còn chỉ số EQ lại chiếm đến 75% sự thành đạt và hạnh phúc của một con người. Do đó việc làm chủ cảm xúc trước khi chúng làm chủ chúng ta là điều hết sức quan trọng.

1. Cảm xúc quan trọng như thế nào?

- Những cảm xúc tiêu cực thường gặp như: thất vọng, cáu gắt, lo lắng, bồn chồn, tức giận… Sự thất vọng thường xuất hiện khi chúng ta rơi vào tình huống tiến thoái lưỡng nan, cảm thấy bế tắc, không thể giải quyết được vấn đề, hoặc quá nhiều áp lực có thể dẫn đến lo lắng thái quá… Khi có những cảm xúc tốt, chúng ta sẽ có những tương tác tích cực; và ngược lại, những cảm xúc không tốt sẽ hướng chúng ta đến những hành động tiêu cực. Tuy nhiên, Cảm xúc là một điều rất tự nhiên của con người, có giá trị và đáng được quan tâm.

- Cảm xúc cung cấp những manh mối: mơ ước, mong muốn và khao khát của ta. Tuy nhiên, cảm xúc cũng có mặt tối của nó. Nỗi đau tinh thần thường rất đau, nó có thể kéo dài nỗi đau khiến ta nghĩ toàn bộ con người mình chỉ có hoặc mãi chỉ có cảm xúc đau khổ đó thôi. Đau đớn và muộn phiền có thể dai dẳng. Nỗi sợ hãi có thể là vật cản đường; nó ngăn ta làm những việc mình muốn và cần làm để tận hưởng cuộc sống. Đôi khi chúng ta sa lầy vào cảm xúc – bị rơi vào cái giếng cảm xúc tăm tối nào đó và nghĩ rằng mình sẽ chẳng bao giờ leo lên được. Cơn giận có thể biến thành nỗi oán giận, sự thù hằn và có nguy cơ kéo dài vô thời hạn. Nỗi buồn có thể chuyển thành trầm cảm, gần như bóp chết ta.

Mặc dù, Bất chấp mặt tối của cảm xúc – gây đau đớn, đeo đẳng, gian xảo – nếu chúng ta lựa chọn trở nên vô cảm thì sự việc thậm chí sẽ còn ảm đạm hơn. Không lắng nghe cảm xúc của mình, từ bỏ cảm xúc, và xua đuổi phần cảm xúc bên trong có thể là những hành động gây khó chịu, không làng mạnh và có hại cho chính mình.

- Việc đè nén hoặc chối bỏ cảm xúc có thể gây ra chứng đau đầu, rối loạn tiêu hoá, đau lưng, và hầu hết những tình trạng suy nhược cơ thể có nguy cơ dẫn đường mở lối cho nhiều căn bệnh. Đè nén cảm xúc, đặc biệt là trong giai đoạn phủ nhận của quá trình tiếc thương, có thể khiến ta gặp rắc rối với việc cuồng ăn, biếng ăn, sử dụng thức uống có cồn và chất kích thích khác, hoạt động tình dục vô độ, nghiện tiêu xài, thiếu ngủ, ngủ quá nhiều, ám ảnh, những hành động kiểm soát và những hành vi cưỡng chế khác.

- Cảm xúc là năng lượng. Cảm xúc bị đè nén sẽ chặn nguồn năng lượng. Ta không phát huy hết sức khi bị kìm hãm. Một vấn đề khác của cảm xúc bị đè nén chính là nó không mất đi. Nó đeo dính ta,để tránh nó ta bắt đầu đón đầu cảm xúc, bắt mình luôn bận rộn, phải làm gì đó nhưng rồi sau đó nó có thể trở nên dữ dội hơn và khiến ta làm nhiều chuyện khác thường. Bản thân không dám yên lặng và thư giãn vì khi đó, ta sợ cảm thấy những cảm xúc tiêu  cực khiến ta làm những việc mà ta không bao giờ muốn làm: la mắng, khóc lóc, than thở. Lúc này Ta mắc kẹt trong cảm xúc do cố đè nén nó, và tựa như người hàng xóm lì lợm, cảm xúc sẽ không biến đi cho đến khi ta thừa nhận sự hiện diện của nó. Nếu không xử lý cảm xúc của bản thân, ta sẽ không thay đổi và phát triển, bản thân sẽ lâm vào cảnh bế tắc.

2. Cách đối phó với cảm xúc tiêu cực

Cảm xúc vui mừng, hoan hỉ và những điều tích cực ta không cần tránh né vậy nếu cảm xúc của chúng ta là rất đau thì việc kiềm chế không phải là giải pháp. Vậy giải pháp là nó là gì và Ta cần làm gì với thứ cảm xúc phiền toái này?

- Hãy lắng nghe cảm xúc. Cảm nhận mọi cung bậc cảm xúc là điều bình thường. Cảm xúc không sai trái. Đó là lẽ tự nhiên. Cảm xúc không phải là hành động; giận đến nỗi muốn giết người thì hoàn toàn khác với hành động giết người. Cảm xúc không nên bị phán xét là tốt hay xấu. Cảm xúc là năng lượng; chứ không phải đặc điểm tính cách. Trên thực tế, xử lý cảm xúc có nghĩa là ta có thể thoát khỏi bãi lầy, tức là nếu một cảm xúc – nguồn năng lượng – trỗi dậy trong ta, ta lắng nghe nó. Ta dành vài phút, công nhận cảm giác này và chuyển sang bước tiếp theo. Ta không loại bỏ, không ngăn chặn, cũng không trốn tránh. Đừng tự nhủ rằng, “Đừng có cảm giác đó. Hẳn mình có gì không ổn rồi.” Ta không phán xét bản thân vì những cảm xúc mình có. Ta trải nghiệm cảm xúc, để dòng năng lượng đi qua cơ thể, và thừa nhận đó là năng lượng cảm xúc của mình. Ta nói, “không sao cả.”

- Tiếp đến, chúng ta làm cái việc bí ẩn mà quá nhiều người gọi là “xử lý cảm xúc.” Ta phản ứng một cách đúng đắn theo cảm xúc của mình, tìm hiểu những suy nghĩ song hành với nó và chấp nhận mà không đè nén hay loại bỏ nó. Rồi chúng ta quyết định xem liệu còn bước kế tiếp không. Đây là lúc ta đưa ra đánh giá. Đây là lúc các nguyên tắc đạo đức được dùng đến. Ta vẫn không phán xét bản thân vì cảm xúc trong ta. Ta quyết định mình muốn làm gì, nếu có, với cảm xúc đó và những suy nghĩ đi kèm. Ta đánh giá tình hình, rồi chọn một hành vi phù hợp với nguyên tắc đạo đức và quan điểm mới về việc chăm lo bản thân. Có vấn đề nào ta càn giải quyết không? Suy nghĩ của ta có sai lầm không? Nếu bạn không rõ mình nên hành động ra sao, nếu cảm xúc đặc biệt dữ dội, hoặc nếu hành động bạn định làm là cực đoan, thì tôi khuyên bạn nên chờ khoảng một ngày, cho đến khi thấy thư thái và tâm trí ổn định. Nói cách khác: hãy thoát ly.

- Chúng ta không nhất thiết phải để cảm xúc chi phối mình. Ta không cần phải la hét hay động tay động chân chỉ vì giận dữ. Ta không cần nằm ườn trên giường cả ngày chỉ vì thấy buồn hay chán nản. Ta e sợ bị trượt không có nghĩa là ta không ứng tuyển vào công việc đó. Tôi không hề ám chỉ hay đề nghị bạn để mặc cảm xúc chi phối hành vi. Thực tế thì ý tôi hoàn toàn trái ngược: nếu ta không khéo léo lắng nghe và xử lý cảm xúc thì cảm xúc sẽ điều khiển ta. Xử lý cảm xúc một cách hợp lý là khi ta xem xét nó dựa trên sự hiểu biết, lý trí và nguyên tắc hành vi, đạo đức của mình.

- Phản ứng đúng đắn với cảm xúc còn có nghĩa là ta chịu trách nhiệm cho cảm xúc của mình.Cảm xúc mỗi người là của riêng họ. Không ai có thể khiến bất kì ai cảm thấy điều gì; sau cùng, không ai chịu trách nhiệm cho cảm xúc của ta ngoài chính bản thân ta, dù ta có khăng khăng là họ phải chịu trách nhiệm thế nào đi nữa. Người khác có thể góp phần khiến ta có cảm xúc đó, nhưng không phải hoàn toàn là do họ. Họ cũng không thể thay đổi cảm xúc của ta. Chỉ có ta mới làm được việc này. Hơn nữa, ta không cần chịu trách nhiệm cho cảm xúc của người khác, mặc dù ta có trách nhiệm lựa chọn cân nhắc cảm xúc của họ. Những người có trách nhiệm đôi khi lựa chọn làm việc đó.

- Ta cũng cần quan tâm đến cảm xúc của mình nữa. Cảm xúc của ta là những phản ứng trước các tình huống trong cuộc sống. Do đó, phép lịch sự yêu cầu rằng khi bạn nói về cảm xúc của mình với người khác thì bạn thường nói, “Tôi cảm thấy thế này và thế này khi anh/chị làm chuyện này và chuyện kia vì…”chứ không phải “Anh/chị khiến tôi cảm thấy…”

- Thỉnh thoảng, xử lý cảm xúc nghĩa là ta cần thay đổi cách tư duy. Nhiều bác sỹ trị liệu thừa nhận rằng có mối tương quan trực tiếp giữa những gì ta nghĩ với những gì ta cảm nhận. Có sợi dây kết nối ở đây. Suy nghĩ ảnh hưởng đến cảm xúc. Đôi khi lối tư duy sai lệch, thái quá hoặc không phù hợp là nguyên nhân gây nên cảm xúc hoặc khiến cảm xúc kéo dài hơn mức cần thiết. Nếu ta nghĩ một chuyện gì đó thật khủng khiếp, rằng tình hình sẽ không bao giờ chuyển biến theo chiều hướng tốt hơn, thì cảm xúc của ta sẽ rất mãnh liệt. Tôi gọi đây là lối tư duy thảm hoạ. Đó là lí do vì sao sau khi lắng nghe cảm xúc, việc xem xét suy nghĩ của mình là rất quan trọng. Hãy suy xét tường tận. Nếu suy nghĩ đó không phù hợp thì ta biết mình phải làm gì để giải quyết vấn đề rồi nhỉ?

- Có những lúc ta cần nói về cảm xúc và suy nghĩ của mình với người khác. Việc sống tách biệt với mọi người sẽ không có lợi cho ta. Hành động chia sẻ cảm xúc với người khác sẽ tạo ra sự gần gũi, thân mật. Đồng thời, việc được người khác chấp nhận con người thật của mình cũng giúp ta chấp nhận bản thân. Đây luôn là một trải nghiệm kỳ diệu. Và nếu mong muốn một mối quan hệ thân thiết với ai đó, ta cần nói chuyện với họ về những cảm xúc thường trỗi dậy trong ta. Đây gọi là sự thành thật về mặt cảm xúc.
- Có lúc, ta cần được chuyên gia hỗ trợ xử lý cảm xúc. Nếu mắc kẹt trong một cảm xúc nhất định, ta nên đến gặp nhà tư vấn, bác sỹ trị liệu, nhà phân tích tâm lý. Ta cũng cần được chuyên gia giúp đỡ nếu đã đè nén cảm xúc trong một thời gian dài hoặc nếu ta ngờ rằng cảm xúc mà mình luôn đè nén rất mãnh liệt.Tóm lại, Hãy cứ vui tươi. Hãy cứ buồn bã. Hãy để năng lượng cảm xúc tuôn chảy  và hãy phấn đấu để được bình yên và cân bằng.

3. Cách tạo cảm xúc tích cực cho bản thân

* Một số phương pháp điều khiển và kiểm soát cảm xúc tiêu cực như:

- Không phản ứng vội.

- Nhận định lại tình hình.

- Thay đổi trọng tâm chú ý.

- Thể hiện cơn nóng giận thích hợp.

- Cần 15 phút bình tĩnh.

- Hít thở sâu.

- Xuống giọng khi nói.

- Nên bắt đầu bằng câu: “Tôi cảm thấy…”, “Tôi nghĩ là…”

* Các bước xử lý 1 cảm xúc tiêu cực

• Mình là người chịu trách nhiệm

Khi gặp rắc rối, bạn thường tìm cách quy trách nhiệm cho người khác, từ ngữ đầu tiên trong tâm trạng bực tức, khó chịu với ai đó thường là: “Tại anh/chị…”. Tuy nhiên, nếu bạn nghĩ đến trách nhiệm của bản thân thì bạn sẽ tập trung để xử lý hơn là phàn nàn và đổ lỗi cho người khác. Hãy nghĩ tới: “Trong chuyện này, mình cũng có trách nhiệm, mình nên làm như thế này mới đúng… mình cần giúp đỡ mọi người…”.

• Tránh suy nghĩ tiêu cực

Nếu nghĩ bi quan sẽ kéo theo các cảm xúc đi xuống mà qua thời gian sẽ làm tăng thêm căng thẳng và chán nản trong bạn. Vì thế bạn hãy thừa nhận cái thực tại, bù lại là sự khắc phục và lạc quan trong suy nghĩ: “Tôi đã làm gì sai? Tôi cần thay đổi như thế nào? À việc này cũng không đến nõi kinh khủng như mình nghĩ, mình có thể làm tốt hơn…” Khi mặt tích cực xuất hiện, bạn sẽ cảm thấy dễ chịu hơn.

• Tập trung vào vấn đề cần giải quyết hơn là tranh cãi

Con người không ai hoàn hảo và ai cũng có thể mắc những sai lầm. Cho dù bạn có tức giận, trách mắng những lỗi lầm của người khác thì cả bạn và họ cũng không giải quyết được vấn đề. Tốt hơn là dừng ngay việc phàn nàn và đổ lỗi cho người khác và ưu tiên cùng nhau trước mắt tìm phương án giải quyết để hạn chế hậu quả của vấn đề có thể gây ra.

• Không giữ thù hận hay ác cảm

Trong tâm mang thù hận hay ác cảm với ai đó, không những làm tiêu hao năng lượng và thời gian mà còn làm vẩn đục tư tưởng của bạn, thậm chí đẩy bạn xuống mức thấp nhất của cảm xúc tiêu cực. Hãy để mọi thứ qua đi. Tha thứ, quên đi quá khứ và thoát khỏi hố sâu của hận thù mà chỉ nghĩ về một tương lai hạnh phúc ở phía trước đang chờ đón bạn.

• Viết ra giấy những gì tốt đẹp

Thay vì nổi giận với một ai đó, hãy bình tâm lại, cố gắng tìm một không gian yên tĩnh để trấn tĩnh lại và viết ra những điều tốt đẹp người đó làm cho bạn. Hãy tìm ra những lý do mà bạn biết ơn người đó. Đánh giá lỗi lầm một cách khách quan là cách đối xử công bằng với họ và với cả bản thân chúng ta.

• Học cách đối mặt với khó khăn                                                            

Nếu bạn biết trước bạn sẽ phải đối mặt với rất nhiều khó khăn và thử thách trong thời gian sắp tới, thay vì trốn tránh hãy tìm cách để đối mặt với chúng

Và hãy tập tranh luận để khi vào tình huống thực sự, bạn có thể kiềm chế được những cảm xúc của mình.

• Bình tĩnh trong mọi tình huống

Mất bình tĩnh có thể làm bạn nổi cáu, cãi nhau, thậm chí đánh nhau với người khác… Vì vậy khi gặp những thử thách, khó khăn, bạn hãy suy nghĩ để tìm cách giải quyết những khó khăn đó.

Cần tỉnh táo để nhìn nhận vấn đề một cách toàn diện, đầy đủ nhất. Đừng bao giờ chỉ nhìn nhận vấn đề theo một hướng, để rồi bạn sẽ chỉ nhận thấy sai lầm ở người khác mà không nhận ra những hạn chế ở chính mình. Luôn kiềm chế sự tức giận của mình để làm chủ hành vi.

• Học cách giải tỏa cảm xúc

Kiềm chế cảm xúc quá nhiều sẽ ảnh hưởng tới sức khỏe của bạn. Bản thân tự giải tỏa cơn tức giận trước khi đối diện để nó không có cơ hội bùng lên mạnh hơn. Vậy nên bạn hãy tìm cách kiềm chế cảm xúc cho bản thân nhé!

- Thường xuyên chia sẻ những cảm xúc của bạn với người bạn thực sự tin tưởng, đó có thể là bạn thân, đó có thể là gia đình, đó có thể là mẹ…

- Tập thể dục thường xuyên làm tăng sức lực cho cơ thể và hỗ trợ bộ não tập trung, giúp bạn kiểm soát được cơn nóng giận. Ngoài ra còn làm giảm nguy cơ hành động, lời nói, cử chỉ quá mức bình thường.

- Nếu bạn là người mau nước mắt hay để bộc lộ cảm xúc hãy nghĩ đến những câu chuyện hài hước, nghĩ đến chuyện vui bạn đã từng trải qua, hãy uống một cái gì đó thật lạnh… Nó sẽ giúp bạn kiềm chế cảm xúccủa mình tốt hơn.

- Thiền định: Stress và lo lắng là nguyên nhân của sự tức giận, thiền định có thể giúp bạn giảm bớt những điều này một cách tối đa.

- Và nếu bạn chưa thực sự tin tưởng ai, hãy tập cho mình thói quen viết nhật ký. Nhật ký là một hình thức khác lành mạnh để kiềm chế cảm xúc của bạn. Đây là nơi tuyệt vời để giải thoát các ý tưởng, cảm xúc tiêu cực mà không làm tổn thương bất cứ ai. Bạn có thể học cách tự “viết ra” trong tâm trí của mình những cảm xúc... và “đọc” nó, nghĩa là “dõi theo” nó. Đó chính là lắng nghe tiếng nói bên trong để nhận biết và hiểu rõ cảm xúc bản thân.

Trong xã hội đầy phức tạp và cạnh tranh này nếu bạn biết kiềm chế cảm xúc và kiểm soát chế ngự để làm chủ bản thân mình là bạn đã đạt đến 50% của sự thành công trong tương lai. Tục ngữ Việt Nam có câu: “cả giận sẽ mất khôn”. Đúng vậy, ai trong chúng ta cũng đều nhận thức được hậu quả của việc không giữ được bình tĩnh và mất lý trí do nông nổi nhất thời. Cách chúng ta có thể vượt qua được chính là hiểu rõ và kiểm chế cảm xúc của mình.

Hãy chào đón cảm xúc bước vào cuộc sống của ta. Rồi sau đó quyết tâm đối xử ân cần và quan tâm đến nó. Hãy cảm nhận, lắng nghe, tin tưởng vào cảm xúc và vào chính bản thân ta. Khi bạn nhận thức và kiểm soát được cảm xúc của bạn, bạn có thể suy nghĩ rõ ràng và sáng tạo, quản lý sự căng thẳng, tạo nên tự tin và dễ dàng giao tiếp tốt với người khác. Bằng cách học để nhận biết, quản lý và đối phó với cảm xúc của bạn, bạn sẽ tận hưởng nhiều hạnh phúc hơn và có nhiều mối quan hệ tốt hơn. 

• Tweet
• Share
• Share
• Share
• Share